Hành trình gian nan

Xuất phát từ đòi hỏi thực tiễn hoạt động công tác Hội và tình hình nông nghiệp, nông dân, nông thôn, cùng với việc quán triệt sâu sắc đường lối của Đảng về công tác vận động nông dân trong giai đoạn cách mạng mới - lấy lợi ích làm động lực (Nghị quyết số 8(B)-NQ/TW ngày 27/3/1990 về Đổi mới công tác quần chúng của Đảng, tăng cường mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân), Quỹ HTND ra đời nhằm đẩy mạnh  hoạt động công tác Hội thông qua việc hỗ trợ vốn cho nông dân, trước hết là nông dân nghèo phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống giúp xóa đói giảm nghèo và vươn lên làm giầu.

Giai đoạn ban đầu (1996 - 2010) kết quả hoạt động Quỹ HTND còn rất khiêm tốn, chưa được như kỳ vọng: tốc độ tăng trưởng nguồn vốn còn chậm, quy mô vốn của nhiều đơn vị quá nhỏ, nhất là cấp huyện và cơ sở, nhiều đơn vị chưa xây dựng được Quỹ HTND, chưa tổ chức được các hoạt động dịch vụ hỗ trợ vốn giúp nông dân; hệ thống tổ chức, bộ máy quản lý điều hành chậm hoàn thiện.

Sau gần 15 năm hoạt động của Quỹ, mới chỉ có 3/63 đơn vị có được con dấu riêng với Ban điều hành Quỹ chuyên trách; cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý điều hành, kiểm tra, giám sát hoạt động Quỹ cũng như dịch vụ hỗ trợ vốn chưa rõ ràng, khó triển khai thực hiện và không có sự thống nhất trong toàn hệ thống; mô hình cho vay tuy bước đầu hình thành các tổ, nhóm hộ nông dân thay vì cho vay hộ đơn lẻ những năm đầu tiên nhưng còn nhỏ bé, không tạo được sự ảnh hưởng lan tỏa, khó phát huy hoạt động lồng ghép với các chương trình, nguồn lực khác tạo thành sức mạnh tập trung mang tính liên kết, hợp tác sản xuất hàng hóa… trong khi đòi hỏi phát triển sản xuất hàng hóa lớn ở khu vực nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới của chiến lược phát triển kinh tế xã hội và yêu cầu CNH, HĐH đất nước đến 2020 đang được Đảng, Nhà nước đặt ra cấp thiết.

Thay đổi để đổi mới

Từ tình hình như vậy, công tác Hội nói chung, hoạt động Quỹ HTND nói riêng đứng trước yêu cầu và đòi hỏi của nông dân, nông nghiệp, nông thôn cho phát triển sản xuất lớn hơn, liên kết, hợp tác chặt chẽ và thực tế hơn trong nông nghiệp, nông thôn. Ban điều hành Quỹ HTND tiến hành nghiên cứu, khảo sát, hội thảo, tổng kết hoạt động, đánh giá đúng thực trạng về Quỹ HTND, tham mưu, đề xuất Thường trực, Ban Thường vụ Trung ương Hội xây dựng các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp hoạt động Quỹ HTND giai đoạn 2011- 2020, nhằm đẩy mạnh công tác phát triển Quỹ HTND, mở rộng các hoạt động hỗ trợ vốn cho nông dân đáp ứng đúng đòi hỏi của nông dân và yêu cầu hoạt động công tác Hội, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Mục tiêu của đổi mới là phát triển Quỹ HTND và hoạt động dịch vụ hỗ trợ vốn cho nông dân nhằm xây dựng các mô hình kinh tế. Điều đó đòi hỏi phải tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong toàn hệ thống Hội, vận động nguồn vốn hàng năm tăng từ 10% đến 15% ở tất cả các cấp Hội; xây dựng bộ máy quản lý, điều hành và đội ngũ cán bộ hoạt động Quỹ HTND các cấp có đủ năng lực, trình độ chuyên môn và phẩm chất đạo đức đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quản lý điều hành hoạt động Quỹ hữu hiệu; đồng thời Quỹ HTND phải thực sự trở thành công cụ đắc lực cho hoạt động công tác Hội thúc đẩy các phong trào thi đua trong nông dân, tham gia thực hiện thắng lợi các chương trình phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh ở nông thôn.

Nhiệm vụ chủ yếu đặt ra là tập trung củng cố, kiện toàn hoàn thiện mô hình tổ chức, bộ máy, cán bộ, hoàn thiện tư cách pháp nhân Quỹ HTND ở Hội Nông dân cấp tỉnh và cấp huyện; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, điều hành Quỹ các cấp có trình độ chuyên môn và năng lực công tác đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chỉ đạo, quản lý, điều hành Quỹ trong giai đoạn mới; mở rộng và đổi mới nội dung hoạt động của Quỹ HTND các cấp với việc đa dạng huy động các nguồn vốn từ ngân sách, vận động ủng hộ, tiếp nhận viện trợ, nhận ủy thác, thực hiện các dịch vụ chuyển tải vốn của các ngân hàng, tổ chức tín dụng…

Đặc biệt đổi mới căn bản phương thức hỗ trợ cho nông dân vay vốn phát triển sản xuất kinh doanh theo mô hình dự án (thay cho vay theo hộ hay nhóm hộ nhỏ lẻ) để xây dựng và nhân rộng các mô hình liên kết, hợp tác, nhóm hộ, trang trại, doanh nghiệp nhỏ giúp nông dân chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo bền vững, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật công nghệ vào sản xuất nông sản chất lượng cao, an toàn, xây dựng thương hiệu hàng hóa gắn với xây dựng Hội vững mạnh; thực hiện tập trung chủ yếu vào tiêu chí cốt lõi của chương trình xây dựng nông thôn mới đó là tạo việc làm, nâng cao thu nhập cải thiện đời sống hội viên, nông dân…

Triển khai thực hiện Đề án đổi mới, Quỹ HTND nhận được sự quan tâm, tạo điều kiện quan trọng của Đảng, Chính phủ (kết luận 61 của Ban Bí thư Trung ương Đảng, Quyết định 673 của Thủ tướng Chính phủ), sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền các cấp ở địa phương. Song Ban điều hành Quỹ HTND Trung ương- cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp Ban Thường vụ Trung ương Hội toàn diện về hoạt động Quỹ HTND phải khắc phục, vượt qua không ít khó khăn, thách thức. Trước hết là đội ngũ cán bộ Quỹ hạn chế và không mới với một khối lượng công việc rất lớn, nhiều vấn đề mới đặt ra phía trước. Phải thực hiện quyết liệt, liên tục để có sự tác động mạnh làm thay đổi tư duy, cách nghĩ mở rộng hoạt động Quỹ không chỉ trong hệ thống Hội mà còn thay đổi nhận thức của các ngành, các cấp trong cả hệ thống chính trị về hoạt động cũng như vai trò của Quỹ HTND trong hoạt động công tác Hội; tham mưu, soạn thảo giúp Ban Thường vụ Trung ương Hội xây dựng, bổ sung, sửa đổi, ban hành gần như toàn bộ hệ thống văn bản tạo dựng mô hình, cơ chế, chính sách mới của Quỹ. Soạn thảo, ban hành hàng loạt văn bản chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn thực hiện thống nhất trong toàn hệ thống.

Ở các địa phương, nhiều nơi phấn khởi đón nhận song cũng có nơi chưa nhận được sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền và các ngành, thậm chí có cấp ủy gửi văn bản về Trung ương Hội đề nghị không thực hiện… một số cơ sở không muốn bàn giao vốn Quỹ về cấp huyện. Nhiều nơi cán bộ Quỹ thực hiện trực tiếp gặp không ít khó khăn, nhất là hướng dẫn hộ viết phương án, tập huấn tổ, nhóm lập dự án vay vốn, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn gắn với củng cố hoạt động công tác Hội, hoặc kết hợp quản lý hoạt động lồng ghép các nguồn lực khác trong cùng dự án vay vốn…

Tạo động lực để tiếp tục phát triển

Hơn 3 năm thực hiện Đề án, bằng việc khắc phục khó khăn, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, kiên trì thuyết phục cấp ủy, chính quyền các cấp vào cuộc; tham mưu xây dựng tổ chức bộ máy, cán bộ, từng bước tập huấn, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trực tiếp quản lý điều hành Quỹ HTND các cấp, kết quả đã được khẳng định.

Hoạt động Quỹ HTND, công tác Hội và phong trào nông dân có bước chuyển mạnh mẽ. Đến nay, hơn 40 Quỹ Hỗ trợ nông dân cấp tỉnh được kiện toàn hoàn thiện bộ máy ban điều hành và tư cách pháp nhân, có con dấu riêng cho hoạt động Quỹ; nhiều Quỹ cấp huyện được củng cố, hoàn thành nhận chuyển nguồn vốn của Quỹ cơ sở về quản lý theo đúng quy định. Quỹ ở cơ sở cơ bản thực hiện chuyển nguồn vốn của Hội Nông dân cơ sở vận động được về Quỹ cấp huyện quản lý theo chỉ đạo của Ban Thường vụ Trung ương Hội, không còn tình trạng số liệu quỹ cơ sở biến động thất thường, sử dụng vốn không đúng mục đích…

 Ở địa phương, nhiều tỉnh, thành Hội làm tốt công tác tham mưu cấp ủy, đề xuất chính quyền, phối hợp với các ngành củng cố Ban vận động xây dựng Quỹ, huy động đa dạng các nguồn vốn, củng cố bộ máy quản lý điều hành, triển khai mạnh xuống cơ sở. Trong thời gian ngắn nhiều Quỹ cấp tỉnh, cấp huyện có nguồn vốn vượt xa chỉ tiêu tăng trưởng của Đề án đề ra.

Đặc biệt, một số Quỹ vượt cả chỉ tiêu tăng trưởng đến 2020 như Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh, Vũng Tàu, Vĩnh Phúc… Nhưng hơn hết là sự thành công của các mô hình cho vay mới, đã phát huy được nhiều ưu điểm làm tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh và hiệu quả sử dụng vốn của hộ vay vững chắc. Hàng nghìn dự án từ nguồn Quỹ Trung ương cơ bản được thu hồi đầy đủ gốc và phí khi đến hạn quay vòng. Tình trạng nợ đọng hoặc dây dưa không trả nợ hay thất bại là rất hy hữu. Đưa mức dư nợ quá hạn xuống dưới 0,5% tổng vốn cho vay mà chủ yếu do số nợ cũ trước đây tồn lại chưa được xử lý.

Tuy nhiên kết quả đạt được không đồng đều ở các tỉnh, thành phố. Sau 3 năm, có địa phương vẫn còn dậm chân tại chỗ, hoặc kết quả còn rất hạn chế, chưa có được sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền và các ngành tại địa phương. Nguồn vốn không phát triển, bộ máy tổ chức quản lý, điều hành chưa được kiện toàn, cán bộ được phân công hoạt động Quỹ còn thụ động, trông chờ… Những nơi này cần có sự tham mưu quyết liệt cấp ủy, chính quyền vào cuộc mạnh mẽ tạo nguồn lực cho Quỹ, củng cố kiện toàn bộ máy tổ chức quản lý điều hành đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ…

Bên cạnh đó, một số Quỹ tăng trưởng nguồn mạnh, cơ chế hiện tại không còn đáp ứng được yêu cầu cho quản lý, vận hành, không còn tạo được động lực cho sự phát triển tiếp theo. Vì vậy yêu cầu mới đặt ra, Quỹ cần tiếp tục nghiên cứu, sơ, tổng kết đánh giá đúng tình hình và xu hướng phát triển, tham mưu với Ban Thường vụ Trung ương Hội, với Chính phủ, trực tiếp là Bộ Tài Chính và chính quyền các cấp ban hành cơ chế chính sách tạo động lực cho Quỹ HTND tiếp tục phát triển. Đó cũng là đổi mới phương thức hoạt động công tác Hội thiết thực nhất, đáp ứng mong muốn, nguyện vọng của hội viên, nông dân.     

Nguyễn Xuân Thắng